«Ποια είναι η μικρότερη χώρα στον κόσμο;» Αν η ερώτηση αυτή σου θυμίζει κουίζ ή παιχνίδι Trivial Pursuit, τότε η απάντηση έρχεται σχεδόν αυτόματα: Βατικανό.
-Είναι η μικρότερη σε έκταση.
-Είναι και η μικρότερη σε πληθυσμό.
-Άρα, πρόκειται για τη μικρότερη χώρα του κόσμου… σωστά;
Λοιπόν, όχι τόσο γρήγορα. Η αλήθεια είναι πως, πίσω από αυτή την «εύκολη» απάντηση, κρύβεται μια σύνθετη και απρόσμενα ενδιαφέρουσα ιστορία που μας οδηγεί στα όρια του τι σημαίνει χώρα και κυριαρχία.
Είναι το Βατικανό πραγματικά χώρα;
Η ιστορία περιπλέκεται μόλις κοιτάξουμε πιο προσεκτικά.
Πρώτα απ’ όλα, το Βατικανό δεν είναι μέλος του ΟΗΕ. Αντί γι’ αυτό, το “Holy See” – δηλαδή η Αγία Έδρα – είναι αυτή που αναγνωρίζεται διεθνώς. Το Βατικανό είναι απλώς το φυσικό και γεωγραφικό “σπίτι” αυτής της θεσμικής υπόστασης που υπάρχει εδώ και σχεδόν 2.000 χρόνια.
Όμως η ιδιότητα μέλους στον ΟΗΕ δεν είναι προϋπόθεση για να θεωρείται κάποιος κράτος. Αρκεί να πληροί τα λεγόμενα κριτήρια της Σύμβασης του Μοντεβιδέο (1933), που είναι:
- Μόνιμος πληθυσμός
- Οριοθετημένη επικράτεια
- Κυβέρνηση
- Δυνατότητα σύναψης διεθνών σχέσεων
Το Βατικανό τα έχει όλα αυτά, ακόμη κι αν ο πληθυσμός του είναι μόλις ~1.000 άτομα (με τους μισούς να έχουν επισήμως υπηκοότητα).
Η άλλη… μικρότερη «χώρα»: Το Τάγμα της Μάλτας
Εδώ τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο ενδιαφέροντα.
Το Κυρίαρχο Στρατιωτικό Τάγμα της Μάλτας (γνωστό και ως Sovereign Order of Malta) ισχυρίζεται ότι είναι το μικρότερο ανεξάρτητο κράτος στον κόσμο. Έχει ιστορία που φτάνει πίσω στον 11ο αιώνα, αναγνωρίστηκε από τον Πάπα το 1113, και μέχρι το 1798 είχε υπό τον έλεγχό του το ίδιο το νησί της Μάλτας.
Σήμερα, έχει έδρα σε δύο κτίρια στη Ρώμη, με επίσημη «κυριαρχία» που όμως δεν στηρίζεται σε κανενός είδους πληθυσμό ή εθνικό έδαφος. Το πάει ακόμα πιο μακριά: έχει το πιο σπάνιο διαβατήριο στον κόσμο – το οποίο κατέχουν μόνο 13 άτομα.
Το πρόβλημα; Το Τάγμα βρίσκεται ουσιαστικά υπό την επιρροή της Αγίας Έδρας, δεν έχει δικό του πληθυσμό, ούτε επικράτεια που να μπορεί να θεωρηθεί κυρίαρχη με βάση τη Σύμβαση του Μοντεβιδέο.
Το 2016 μάλιστα, ένα εσωτερικό σκάνδαλο (σχετικά με χρήση προφυλακτικών στη Μιανμάρ!) οδήγησε τον Πάπα Φραγκίσκο να ζητήσει την παραίτηση του ηγέτη του Τάγματος. Μπορεί μια χώρα να είναι «κυρίαρχη», όταν εξαρτάται από την απόφαση ενός Ποντίφικα;
Κι αν δεν σου αρέσει καμία απ’ αυτές;
Αν θες μια πιο «καθαρή» απάντηση, χωρίς εκκλησιαστικές ιδιαιτερότητες και θεολογικές σκιές, τότε:
- Η μικρότερη χώρα σε έκταση (μετά το Βατικανό) είναι το Μονακό.
- Η μικρότερη σε πληθυσμό είναι η Ναούρου.
Και οι δύο είναι μέλη του ΟΗΕ, με όλες τις σφραγίδες νομιμότητας.
Συμπέρασμα;
Το Βατικανό είναι σχεδόν αναμφίβολα το μικρότερο κράτος στον κόσμο, αλλά μόνο αν συμφωνήσεις με το πώς ορίζεται μια χώρα.
Και κάπου στο περιθώριο αυτής της συζήτησης, υπάρχει ένας ιπποτικός θεσμός 1.000 ετών που συνεχίζει να διεκδικεί το δικό του κομμάτι από την πίτα της διεθνούς νομιμοποίησης.
Άλλωστε, στον κόσμο της γεωπολιτικής, τίποτα δεν είναι τόσο απλό όσο δείχνει…
